Barry Schwartz: The paradox of choice

Tôi sẽ nói chuyện với quý vị về một số nội dung trong cuốn sách này của tôi mà tôi hy vọng sẽ cộng hưởng với những thứ khác mà anh chị đã nghe, và tôi sẽ cố gắng giải thích một số mối liên hệ, trong trường hợp quý vị không tìm thấy. Tôi muốn bắt đầu với cái tôi gọi là "giáo điều chính thống." Giáo điều chính thống của cái gì? Của tất cả các xã hội công nghiệp phương Tây. Giáo điều chính thống nói rằng:nếu chúng ta quan tâm đến tối đa hóa phúc lợi của công dân, thì phải tối đa hóa tự do cá nhân. Lý do thứ nhất đó là bản thân sự tự do thì tốt, có giá trị, cần thiết cho con người. Thứ hai vì nếu con người có tự do, thì mỗi người chúng ta có thể tự làm những điều mà sẽ tối đa hóa phúc lợi của chúng ta, và ko ai phải quyết định thay cho chúng ta. Cách để tối đa tự do là tối đa sự lựa chọn.

01:07Có nhiều lựa chọn hơn, người ta được tự do hơn, và nhiều tự do hơn, họ sẽ có nhiều phúc lợi hơn.

01:15Điều này, tôi nghĩ rằng, đã ăn sâu vào chúng ta đến nỗi sẽ không ai màng đặt câu hỏi. Và nó cũng đã ăn sâu vào cuộc sống của chúng ta. Tôi sẽ cho bạn vài ví dụ tiến bộ hiện đại đã làm được gì cho ta. Đây là siêu thị tôi thường vãng lai. Nó không lớn lăm. Tôi muốn nói chút về nước dùng salad. 175 loại nước dùng salad trong siêu thị này, nếu bạn không tính 10 loại dầu olive extra-virgin và 12 loại dấm thơm bạn có thể mua để tạo ra số lượng lớn các loại nước dùng salad của riêng bạn, trong trường hợp không cái nào trong 175 loại mà cửa hàng có làm bạn hài lòng. Vậy đó là về siêu thị. Và rồi bạn đến cửa hàng điện tử để lắp một hệ thống âm thanh nổi -- loa, máy nghe CD, nghe băng, ampli. Và chỉ trong một cửa hàng điện tử, có đến bấy nhiêu hệ thống stereo. Ta có thể lắp 6.5 triệu hệ thống stereo khác nhau từ các linh kiện có trong cửa hàng.

02:23Bạn phải thừa nhận thế là rất nhiều sự lựa chọn. Trong lĩnh vực khác - thế giới truyền thông. Hồi xưa khi khi tôi còn là một cậu bé khi bạn có thể có bất kỳ loại dịch vụ điện thoại bạn muốn, miễn là nó đến từ Ma Bell. Bạn thuê điện thoại. Bạn không mua nó. Nhân tiện, một hệ quả của nó là điện thoại không bao giờ bị hư. những ngày đó ko còn nữa. Giờ ta có gần như không hạn chế kiểu của điện thoại, đặc biệt trong thế giới di động. Đây là những điện thoại di động của tương lai. Tôi thích cái ở giữa -- máy nghe MP3, cạo lông mũi, và quẹt ga. Và nếu bạn vẫn chưa thấy nó trong cửa hàng của bạn, bạn có thể yên tâm là ngày nào đó bạn sẽ thấy. Và hậu quả là nó khiến người ta bước vào cửa hàng hỏi câu này. Và bạn có biết câu trả lời cho câu hỏi này hiện nay là? Câu trả lời là "Không." Không thể mua một điện thoại di động mà không làm quá nhiều thứ.

03:20Và trong những khía cạnh khác của cuộc sống quan trọng hơn mua sắm, Sự bùng nổ lựa chọn vẫn có.Chăm sóc sức khoẻ - không còn ở Hoa Kỳ khi bạn đi đến bác sĩ, và bác sĩ sẽ cho bạn biết phải làm gì.Thay vào đó, bạn đến bác sĩ, và bác sĩ cho bạn biết, chúng tôi có thể làm A, hoặc chúng tôi có thể làm B. A có các lợi ích, và những rủi ro này. B có các lợi ích, và những rủi ro này. Bạn muốn làm gì? Và bạn nói, "Bác sĩ, tôi nên làm gì?" Và bác sĩ nói, A có các lợi ích, và những rủi ro này, B có các lợi ích, và những rủi ro này. Bạn muốn làm gì? Và bạn nói, "Nếu ông là tôi, thưa bác sĩ, ông sẽ làm gì?" Và bác sĩ nói, "Nhưng tôi không phải ông." Và kết quả là -- Chúng ta gọi là "bệnh nhân tự chủ," nghe có vẻ như một điều tốt. Nhưng nó thực ra là sự đùn đẩy trách nhiệm và gánh nặng quyết định từ một người hiểu biết -- tức là bác sĩ -- sang một người không biết gì và gần như chắc chắn đang mắc bệnh và vì vậy không ở trạng thái tốt nhất để đưa ra quyết định -- tức là bệnh nhân.

04:24Quảng cáo quá nhiều thuốc theo toa cho những người như bạn và tôi, mà nếu bạn nghĩ về nó sẽ thấy không hợp lý gì cả, vì chúng ta không thể mua chúng. Tại sao họ tiếp thị cho chúng ta nếu ta không thể mua chúng? Câu trả lời là họ muốn chúng ta gọi bác sĩ sáng hôm sau và đề nghị thay đổi toa thuốc. Cá tính của chúng ta đã trở nên phụ thuộc vào lựa chọn, như slide này mô tả. Chúng ta không thừa hưởng một cá tính, chúng ta có thể tự phát minh ra nó. Và chúng ta có thể tự phát minh ra bản thân thường xuyên như ý muốn. Và nó nghĩa là mỗi ngày bạn thức dậy vào buổi sáng, bạn phải quyết định bạn muốn làm loại người nào. Nói về hôn nhân và gia đình, đã có thời có một tư tưởng mặc định gần như ai cũng có là kết hôn càng sớm càng tốt, và sau đó bạn bắt đầu có con ngay khi có thể. Lựa chọn duy nhất là ai,không phải khi nào, và ko phải là làm gì sau đấy.

05:24Ngày nay, có quá nhiều thứ để lựa chọn. Tôi dạy những sinh viên thông minh tuyệt vời, và tôi cho bài tập ít hơn 20 phần trăm tôi từng cho. Không phải vì họ kém thông minh hơn, không phải vì họ ít siêng năng.Đó là bởi vì họ đang bận tâm, tự hỏi, "Tôi có nên lập gia đình hay không? Tôi có nên lập gia đình bây giờ? Tôi có nên lập gia đình sau này? Tôi có nên có con trước, hay sự nghiệp trước? Tất cả đều là câu hỏi hao mòn đầu óc. Và họ sẽ trả lời những câu hỏi này, cho dù có làm hay không làm hết bài tập tôi chovà không nhận được điểm cao trong các lớp của tôi. Và họ thực sự nên. Đây là những câu hỏi quan trọng để trả lời. Công việc -- chúng ta thật may mắn, như Carl đã chỉ ra, với công nghệ giúp ta có thểlàm việc mỗi phút mỗi ngày từ bất cứ nơi nào trên hành tinh -- trừ khách sạn Randolph.

06:17(Cười)

06:22Nhân tiện có một chỗ, mà tôi không định kể cho ai nghe, chỗ có WiFi. Tôi sẽ ko nói cho bạn biết vì tôi muốn dùng nó. Vậy có nghỉa là, sự tự do chọn lựa tuyệt vời này mà chúng ta có về công việc, là ta phải quyết định, lặp đi lặp lại, về việc ta có nên làm việc hay không. Chúng ta có thể đi xem con mình chơi bóng đá, và ta có điện thoại di động ở một bên hông, và Blackberry ở bên kia, và laptop, có lẽ, ở trên đùi. Và thậm chí nếu chúng được tắt hết, mỗi phút mà chúng ta coi con mình chơi bóng đá, chúng ta cũng tự hỏi, "Tôi có nên trả lời cú điện thoại này không? Tôi có nên trả lời email này? Có nên thảo bức thư này? Và thậm chí nếu câu trả lời cho câu hỏi này là "không," nó chắc chắn sẽ làm cho cảm giác trò chơi bóng đá của con bạn khác đi so với bình thường. Vậy ở mọi góc nhìn, việc lớn và nhỏ, về vật chất hay lối sống, cuộc sống là vấn đề của lựa chọn. Và thế giới chúng ta từng sống trông như thế này. Có thể nói, đã có một số lựa chọn, nhưng không phải tất cả mọi thứ đều cần được chọn lựa. Và thế giới ta sống bây giờ trông như thế này. Và câu hỏi đặt ra là, đây là tin tốt, hay xấu? Và câu trả lời là có.

07:42(Cười)

07:44Chúng ta đều biết những điều tốt về nó, vì vậy tôi sẽ nói về mặt trái của nó. Tất cả các sự lựa chọn này có hai tác dụng, hai hiệu ứng tiêu cực cho con người. Một hiệu ứng, nghịch lý thay, là nó tạo ra sự tê liệt, hơn là giải phóng. Với quá nhiều lựa chọn, cuối cùng người ta thấy quá khó để chọn. Tôi sẽ cho bạn một ví dụ rất ấn tượng này, một nghiên cứu đã được thực hiện về đầu tư vào các kế hoạch về hưu tự nguyện. Một đồng nghiệp của tôi được truy cập vào các hồ sơ đầu tư từ Vanguard, một công ty quỹ tài chính khổng lồ có khoảng một triệu nhân viên và 2000 chi nhánh. Và cô ta phát hiện ra cứ mỗi 10 quỹ mà công ty cung cấp, tỷ lệ tham gia giảm đi 2 phần trăm. Bạn cho 50 quỹ -- 10 phần trăm số nhân viên tham gia ít hơn là nếu bạn chỉ đưa ra năm. Tại sao? Vì với 50 quỹ để chọn, quá khó để quyết định chọn quỹ nào đếm mức bạn phải để qua ngày mai. Rồi ngày mai, rồi ngày mai, rồi ngày mai, rồi ngày mai, và dĩ nhiên ngày mai không bao giờ đến. Hiểu rằng đó không chỉ nghĩa là người ta sẽ ăn thức ăn chó khi họ về hưu vì họ không có đủ tiền để xài, nó còn chỉ ra được rằng các quyết định là quá khó khăn đến nỗi họ bỏ qua số tiền đáng kể từ các nhà tuyển dụng. Bằng việc ko tham gia, họ bỏ qua đến 5000 đô một nămtừ các ông chủ, những người rất sẵn lòng bù lại những đóng góp của họ. Vậy tê liệt là một hậu quả của việc có quá nhiều lựa chọn. Và tôi nghĩ nó làm cho thế giới trông như thế này.

09:27(Cười)

09:34Bạn thực sự muốn quyết định đúng nếu nó vĩnh cửu, phải không? Bạn không muốn để chọn nhầm quỹ, hoặc thậm chí là sai nước dùng salad. Vì vậy, đó là một hiệu ứng. Hiệu ứng thứ hai là thậm chí nếu chúng ta cố gắng khắc phục tình trạng tê liệt và lựa chọn, chúng ta sẽ ko hài lòng với kết quả của sự lựa chọn hơn là nếu ta có ít lựa chọn hơn. Và có một vài lý do cho việc này. Một trong đó là với quá nhiều nước dùng salad để chọn, nếu bạn mua một, và nó không hoàn hảo -- và, bạn biết đó, nước dùng salad là gì? Quá dễ để tưởng tượng bạn đã có thể lựa chọn khác tốt hơn. Và điều xảy ra là Sự lựa chọn tưởng tượng này khiến bạn rất tiếc quyết định bạn đã thực hiện, và sự hối tiếc này trừ vào sự hài lòng bạn có từ quyết định bạn đưa ra, dù nó là quyết định tốt. Có càng nhiều lựa chọn, càng dễ để hối tiếc khiến bạn thất vọng về lựa chọn của mình.

10:31Thứ hai, cái những nhà kinh tế gọi là phí cơ hội. Dan Gilbert có một đểm lớn sáng nay nói về cách chúng ta đánh giá sự vật tùy thuộc vào cái mà ta so sánh chúng với. Khi có nhiều lựa chọn để xem xét, rất dễ dàng để hình dung sự hấp dẫn của những lựa chọn bạn bỏ qua, khiến bạn ít hài lòng hơn với lựa chọn cũa bạn. Đây là một ví dụ. Đối với những người không ở New York, tôi xin lỗi.

11:02(Cười)

11:03Nhưng đây là những gì bạn có lẽ nghĩ. Đây là một đôi tình nhân ở Hamptons. Biệt thự đắt tiền. Bãi biển lộng lẫy. Ngày đẹp trời. Họ có mọi thứ. Còn gì tốt hơn? "Tức thật," gã này nghĩ, "Giờ là tháng 8. Láng giềng ở khu Manhattan đã đi hết. Mình có thể đậu xe ngay trước cửa nhà." Và hắn mất hai tuần ám ảnh bởi ý tưởng này rằng hắn mất cơ hội, mỗi ngày, để có bãi đỗ xe tốt. Phí cơ hội trừ vào sự hài lòng ta có từ những gì mình chọn, thậm chí khi những gì ta chọn là đúng. Và càng nhiều lựa chọn để xem xét, càng nhiều sự hấp dẫn ở các lựa chọn này sẽ được phản ánh bởi chúng ta ở dạng phí cơ hội. Đây là ví dụ khác. Hình này đưa ra nhiều điểm. Nó cũng nói về sống trong thời điểm này, và có thể là về thực hiện chậm rãi. Nhưng một điểm nó đưa ra là mỗi khi bạn chọn một thứ, bạn chọn không làm những thứ khác.Và những thứ khác đó có thể có nhiều hấp dẫn, và nó làm cho việc bạn đang làm ít hấp dẫn hơn.

12:13Thứ ba: sự leo thang của mong đợi. Điều này xảy ra với tôi khi đi đổi quần jean.¼ Tôi mặc quần jean thường xuyên. Từng có lúc jean chỉ có một loại và bạn mua chúng, chúng rất chật, và rất khó chịu, và nếu bạn mặc nó đủ lâu và giặt đủ lần, chúng bắt đầu OK. Thế là tôi đi thay quần jean sau nhiều năm măc cái cũ này, và tôi nói, "Tôi muốn cái quần jean, đây là size của tôi." Và người bán hàng nói, Ông muốn vừa mỏng, vừa thoải mái, hay thư giãn? Bạn muốn nút hay bay dây kéo? Bạn muốn stonewashed hay acid washed? Ông có muốn duỗi thẳng nó? Ông muốn cắt ống chân, vuốt thon, v.v." Cứ thế anh ta tiếp tục. Tôi há hốc mồm, và khi hồi phục, tôi nói, "Tôi muốn cái mà từng là cái duy nhất."

12:55(Cười)

13:00Anh ta không biết gì về nó, nên tôi đã mất một giờ thử tất cả đống quần jean đó, và tôi bước ra khỏi tiệm -- thực lòng -- với cái quần jean vừa vặn nhất tôi từng có. Tôi có cái tốt hơn. Tất cả những lựa chọn này giúp tôi có cái tốt hơn. Nhưng tôi thấy tệ hơn. Tại sao? Tôi viết cả một cuốn sách để cố tự giải thích cho mình. Lý do tôi thấy tệ hơn là vì, với tất cả những lựa chọn này, kỳ vọng của tôi về quần jean như thế nào là tốt đã tăng lên. Tôi từng có kỳ vọng rất thấp. Tôi không có bất cứ kỳ vọng đặc biệt nào khi chúng chỉ có một kiểu. Khi chúng có 100 kiểu, khỉ thật, một trong chúng lẽ ra phải hoàn hảo. Và cái tôi có dù tốt, nhưng chưa hoàn hảo. Và thế là tôi so sánh cái tôi có với cái tôi mong đợi, và cái tôi có trở nên đáng thất vọng so với cái tôi mong đợi. Thêm lựa chọn vào cuộc sống không tránh khỏi làm tăng kỳ vọng người ta có về chất lượng của các lựa chọn này. Và cái mà nó tạo ra là ít sự hài lòng hơn với kết quả,thậm chí khi chúng là kết quả tốt. Không ai trong thế giới tiếp thị biết điều này. Vì nếu họ biết, tất cả các bạn sẽ không biết điều này. Sự thật giống vầy hơn.

14:23(Cười)

14:26Nguyên nhân là mọi thứ tốt hơn từ khi chúng còn tệ hơn tức là khi mọi thứ tệ hơn, người ta có thể có cảm nhân được một bất ngờ dễ chịu. Ngày nay, thế giới ta sống -- những công dân giàu có, công nghiệp hóa, với những kỳ vọng hoàn hảo -- Điều tốt nhất bạn có thể hy vọng là mọi thứ tốt như bạn mong đợi. Bạn sẽ ko bao giờ được bất ngờ dễ chịu vì kỳ vọng của bạn, kỳ vọng của tôi đã qua khỏi trần nhà. Bí quyết đến hạnh phúc -- đây là điều tất cả các bạn đến đây để biết -- bí quyết của hạnh phúc là kỳ vọng thấp.

15:02(Cười)

15:04(Vỗ tay)

15:10Tôi muốn nói -- chỉ một chút về tiểu sử bản thân -- rằng tôi lập gia đình với một người vợ, và cô ấy thật tuyệt vời. Tôi đã không thể làm tốt hơn. Tôi đã không an cư. Nhưng an cư không phải lúc nào cũng xấu.Cuối cùng, một hậu quả của mua quần jean không vừa khi nó là loại duy nhất để mua là khi bạn không hài lòng, và bạn hỏi tại sao, ai có trách nhiệm, câu trả lời đã rõ. Thế giới có trách nhiệm. Bạn có thể làm gì? Khi có hàng trăm loại jean để chọn với đủ phong cách, và bạn mua một cái đáng thất vọng, và bạn hỏi tai sao, ai chịu trách nhiệm? Rõ ràng rằng câu trả lời cho câu hỏi là bạn. bạn có thể làm tốt hơn. Với một trăm loại khác nhau được trưng bày, không có lý do nào cho sai lầm. Và khi người ta ra quyết định,mà thậm chí khi các kết quả là tốt, người ta thấy thất vọng về chúng, họ tự trách mình.

16:10Trầm cảm lâm sàng đã bùng nổ trong thế giới công nghiệp thế hệ mới. Tôi tin rằng một nguyên nhân chính -- không phải duy nhất nhưng chủ yếu cho sự bùng nổ của trầm cảm, cũng như tự sát, là người ta có những trải nghiệm đáng thất vọng vì những tiêu chuẩn của họ quá cao. Và rồi họ phải giải thích những trải nghiệm này cho bản thân, họ nghĩ là lỗi của mình. Và như vậy kết quả chung là ta làm được tốt hơn, một cách khách quan, và cảm thấy tệ hơn. Vậy để tôi nhắc bạn. Đây là giáo điều chính thống, điều chúng ta luôn tin là đúng, và nó hoàn toàn sai. Không đúng. Dĩ nhiên rằng có vài chọn lựa thì tốt hơn là không có, nhưng không có nghĩa là nhiều lựa chọn thì tốt hơn chỉ vài cái. Có một số tối ưu. Tôi không biết bao nhiêu. Tôi chắc rằng chúng ta đã vượt qua ngưỡng mà sự lựa chọn tăng phúc lợi của mình.

17:06Giờ, như một vấn đề về chính sách -- tôi sắp xong rồi -- Như một vấn đề về chính sách, điều cần được suy nghĩ là. Cái tạo nên những lựa chọn này trong xã hội công nghiệp là sự giàu có vật chất. Có nhiều nơi trên thế giới, vài nơi chúng ta đã từng nghe nói, nơi vấn đề của họ không phải là vì quá nhiều lựa chọn. Vấn đề là họ có quá it chọn lựa. Vậy, cái tôi đang nói về là vấn đề riêng của xã hội hiên đại giàu có phương Tây. Và điều thất vọng và bực bội là đây: Steve Levitt nói với bạn hôm qua về cách những cái ghế trẻ em tốn kém và khó cài đặt này không có ích. Đó là lãng phí tiền bạc. Cái tôi nói cho bạn là những lựa chọn đắt, phức tạp này-- không chỉ là vô ích. Mà còn gây tổn thương. Chúng làm ta thấy tồi tệ.

18:03Nếu một vài trong những lựa chọn chúng ta có được trong xã hội này được chuyển qua cho những xã hội mà trong đó người ta có quá ít chọn lựa, thì không chỉ đời sống của họ được nâng cao, mà của chúng ta cũng vậy. Đây là cái các nhà kinh tế học gọi là sự dịch chuyển cải thiện Pareto. Phân phối lại thu nhập sẽ làm mọi người tốt hơn -- không chỉ người nghèo -- vì tất cả các lựa chọn dư thừa này làm chúng ta bệnh.♫ Vậy để kết luận. Bạn nên đọc hình vẽ này, và, như một người tinh vi, nói, "Ah! Con cá này biết gì? Bạn biết không gì là có thể trong bể cá này." Trí tưởng tượng nghèo nàn, một tầm nhìn thiển cận về thế giới -- và đó là cách tôi đọc nó đầu tiên. Tuy nhiên càng suy nghĩ về nó, tôi càng tin rằng cá cũng biết gì đó. Vì sự thật của vấn đề là nếu bạn phá vỡ hồ cá này để mọi thứ khả thi, bạn ko có tự do. Bạn bị tê liệt. Nếu bạn phá vỡ hồ cá này để mọi việc khả thi, bạn giảm đi sự hài lòng. Bạn gia tăng sự tê liệt, và bạn giảm sự hài lòng. Ai cũng cần một bể cá. Cái này chắc chắn là quá giới hạn -- thậm chí cho cá, chắc chắn cho chúng ta. Nhưng thiếu vắng hình ảnh ẩn dụ hồ cá là một công thức cho đau khổ, và, tôi nghi là, thảm họa. Cám ơn nhiều

19:29(Vỗ tay)